Łączniki krzywkowe

Łączniki krzywkowe, zwane dawniej „pakietowymi” służą głównie do załączania-wyłączania obwodów i urządzeń 3-fazowych oraz manewrowania silnikami. Jak sama nazwa wskazuje, zbudowane są pakietów, z których każdy zawiera 4 styki oraz obracającą się wewnątrz krzywkę, która te styki może łączyć w różny sposób. Złożenie kilku takich pakietów i wykonanie pomiędzy nimi dodatkowych mostków umożliwia uzyskanie wielu schematów łączeniowych do różnych przeznaczeń.

Liderem sprzedaży jest u nas firma Elektromet Dzierżoniów oferująca łączniki krzywkowe ŁUK oraz ŁK na prądy znamionowe: 12, 16, 25, 40, 63 i 100A. Jednak tego rodzaju łączniki posiada w ofercie każdy liczący się producent aparatury elektrycznej jak: Spamel, Apator, Legrand, Schneider, Eti, Eaton…

Wersje budowy łączników krzywkowych

Łączniki krzywkowe standardowo wykonywane są w zamkniętych obudowach o szczelności IP44 do montażu na bezpośrednio na obudowach urządzeń lub na ścianie w ich pobliżu. Do pomieszczeń silnie zapylonych wilgotnych lub na zewnątrz budynków należy zastosować łączniki w obudowach IP65.

Do zabudowy w istniejących rozdzielnicach, tablicach i pulpitach dostępne są wersje łączników krzywkowych bez obudowy, wyposażone tylko w płytkę przednią i pokrętło. Wówczas wewnątrz obudowy lub rozdzielnicy montowana jest nieosłonięta część robocza, na zewnątrz wyprowadzana jest oś, i montowana tabliczka z oznaczeniami oraz pokrętło.

Mniej popularne są wersje łączników krzywkowych wyposażone w dolny uchwyt do szyny Euro/DIN/ TS-35 oraz przednią maskownicę przystosowane do montażu w rozdzielnicach modułowych, obok innej aparatury elektrycznej.

Standardowe łączniki krzywkowe mają białą plakietkę z oznaczeniami oraz czarne pokrętło. Na zamówienie dostępne są także łączniki spełniające wymogi dyrektywy maszynowej z czerwonym pokrętłem i żółtą plakietką. Tylko na zamówienie może zostać sprowadzone szczególny łącznik krzywkowy z możliwością zablokowania za pomocą kłódek pokrętła w pozycji wyłączonej.

Schematy łączeniowe łączników krzywkowych

Dzięki budowie pakietowej łączniki krzywkowe mogą być wykonane na zamówienie w bardzo wielu wersjach i odmianach zarówno dla odbiorników trójfazowych, jak i jednofazowych. Natomiast ze stanu magazynowego hurtowni elektrycznej dostępne będą od ręki łączniki o najbardziej powszechnych schematach i zastosowaniach.

Łącznik krzywkowy z oznaczeniem 0-1 działa jak 3-biegunowy rozłącznik, służy do włączania i wyłączania urządzeń, obwodów, silników 3-fazowych. Załączenie w pozycję 1 powoduje jednoczesne podanie 3 faz na styki wyjściowe i tym samym bezpośrednie jednostopniowe uruchomienie maszyny. Łączniki krzywkowe 0-1 mogą być stosowane w sterowaniu silnikami o mocy do 4 kW. Silniki większe powinny być uruchamiane płynnie lub przynajmniej 2-stopniowo. Istnieją także wersje łączników 0-1 1F, wyposażone w pojedyńczy styk, przeznaczone do odbiorników 1-fazowych 230V.

Łącznik krzywkowy z oznaczeniem L-0-P, zwany przełącznikiem lewo-prawo, służy do zmiany kierunku obrotów silników 3-fazowych. Jego działanie opiera się na zamianie kolejności 2 faz w jednej z pozycji załączenia. Zamiana miejscami dwóch faz wywołuje przeciwny kierunek obrotów silnika. Tego typu funkcja może być przydatna w napędach podnośników, wciągarek i innych tego typu urządzeniach dwukierunkowego działania.

Łącznik krzywkowy z oznaczeniem 0-Y-Δ, zwany przełącznikiem gwiazda-trójkąt, służy do dwustopniowego rozruchu silników 3-fazowych i jest na ogół stosowany w ekonomicznych rozwiązaniach do uruchamiania większych silników o mocy od 4 - 5,5kW. Jego zastosowanie wymaga doprowadzenia z silnika 6 przewodów stanowiących zakończenia 3 obwodów cewek indukcyjnych.

Wówczas w pozycji rozruchowej Y cewki silnika są łączone w układzie gwiazdy z napięciem zasilania 230V. Po wstępnym rozpędzeniu silnika, łącznik przełącza się w pozycję Δ, cewki otrzymują napięcie 400V i silnik osiąga pełną moc. Dzięki zastosowaniu łącznika gwiazda-trójkąt prądy rozruchowe silników ulegają 3-krotnemu zmniejszeniu.

Łącznik krzywkowy z oznaczeniem 2-0-1 lub 1-0-2, zwany przełącznikiem sieć-agregat, służy do przełączania źródeł zasilania. Najczęściej jest stosowany w ekonomicznych instalacjach z agregatami prądotwórczymi, które nie posiadają elektrycznego rozrusznika ani układu automatyki samoczynnego załączania rezerwy. W jednej z pozycji załączenia łącznik przekazuje na styki wyjściowe zasilanie z sieci, w pozycji „0” następuje całkowite rozłączenie styków, w drugiej pozycji załączenia dochodzi do podłączenia do wyjścia alternatywnego źródła prądu. Standardowo łączniki krzywkowe, w tym także sieć-agregat wykonywane są w wersji 3-biegunowej, w której biegun neutralny („zero”) jest na stałe połączony na zacisku, jednak dostępne są także wersje 4-biegunowe, z rozłączalnym torem neutralnym. W marce Elektromet Dzierżoniów produkt taki jest dodatkowo oznaczany literami „NA”.

Jaki łącznik krzywkowy do silnika

W większości zastosowań do silników 3-fazowych dobiera się łączniki krzywkowe, odczytując z karty katalogowej lub obudowy łącznika dopuszczalną moc silnika dla napięcia 400V oraz kategorii użytkowania:

•AC-3 – gdy łącznik musi wytrzymać tylko prądy rozruchowe, a zatrzymanie silnika następuje samoistnie, po wyłączeniu zasilania,

•AC-4 - jeśli silnik będzie hamowany przeciwprądem, tzn. poprzez załączenie odwrotnego kierunku wirowania lub gdy silnik będzie impulsowany, tzn. wielokrotnie załączany na chwilę, jak ma to miejsce we wciągarkach, podnośnikach i suwnicach.